Mr Nataša Belić
Univerzitet u Novom Sadu, Filozofski fakultet
Seminarska biblioteka za srpski jezik i lingvistiku
natasam@ff.uns.ac.rs

Biblioteka kao vaseljena

Aranitović, Dobrilo, prir. i prev. Biblioteka kao ogledalo vaseljene: ogledi iz savremene ruske nauke o bibliotekarstvu. Beograd: Službeni glasnik RS; Inđija: Biblioteka "Đorđe Natošević", 2009)

U nepreglednom moru novih naslova i u sveukupnoj bogatoj izdavačakoj delatnosti današnjice, jedna knjiga se izdvaja, najpre svojim izuzetno poetskim naslovom, a zatim i svojim sadržajem. Reč je o zborniku Biblioteka kao ogledalo vaseljene, čiji je priređivač i prevodilac Dobrilo Aranitović, jedan od najuglednijih bibliotekara i bibliografa u našoj zemlji, inače bibliotekar savetnik u Biblioteci šabačkoj. Da nije reč samo o subjektivnom mišljenju, potvrđuje i podatak da su ovaj zbornik ogleda i njegov priređivač, D. Aranitović, nagrađeni prestižnom nagradom "Stojan Novaković" (za 2009. godinu) koju dodeljuje Bibliotekarsko društvo Srbije pojedincu ili grupi autora za objavljeno delo od izuzetnog značaja u oblasti bibliotečko-informacione delatnosti.

Biblioteka kao ogledalo vaseljene je zbornik ogleda iz savremene ruske nauke o bibliotekarstvu koje je, kao što smo već napomenuli, izabrao, priredio i preveo Dobrilo Aranitović. Recenzent i autor odličnog predgovora Bibliotekarstvo na razmeđi milenijuma je dr Željko Vučković, vodeći teoretičar bibliotekarstva kod nas i profesor na Pedagoškom fakultetu u Somboru. Knjiga je prvo zajedničko izdanje Službenog glasnika RS (Beograd) i Biblioteke "Dr Đorđe Natošević" iz Inđije i objavljena je 2009. godine. Biblioteka kao ogledalo vaseljene našla je svoje mesto u "mladoj" biblioteci Lexis (edicija Slovo) Službenog glasnika, pored velikog broja leksikografskih izdanja, rečnika, leksikona i enciklopedija, bibliografija, naučnih i esejističkih radova savremenih i autora iz ranijih perioda. Samo na prvi pogled može se učiniti da je tematika zbornika vezana isključivo za stručnu bibliotekarsku problematiku i da je, samim tim, usmerena na ograničen čitalački krug. Drugi i pažljiviji pogled, kao i detaljno čitanje knjige, pokazuju nešto sasvim drugo. Prema rečima Željka Vučkovića, tekstovi koje sadrži knjiga Biblioteka kao ogledalo vaseljene "mogu biti podsticajni i širem intelektualnom krugu, književnim kritičarima, pedagozima, psiholozima, filozofima, sociolozima, svima onima koje zanimaju fenomeni knjige i čitanja, ali i promene epohalne paradigme u kontekstu informatičkog društva i postmoderne kao njegovog duhovnog ekvivalenta".

Priređivač je čitaocima predstavio 46 ogleda iz savremene ruske nauke o bibliotekarstvu poznatih ruskih teoretičara bibliotekarstva, a ogledi su raspoređeni u devet tematskih celina:

- "Poetika i filozofija bibliotekarstva",
- "Bibliotečka mitologija i profesionalna samosvest",
- "Etičke dileme bibliotečke profesije",
- "Institucionalna i komunikativna racionalnost bibliotekarstva",
- "Biblioteke pred izazovima informatičke civilizacije",
- "Bibliografija i organizacija znanja",
- "Biblioteke i kultura čitanja",
- "Biblioteke u ogledalu škole" i
- "Biblioteka kao medicina duše".

Pomenute tematske celine ili tematski krugovi nižu se od najopštijeg, filozofskog pristupa bibliotekarstvu ka posebnim, uskostručnim temama poput bibliografije, čitanja, biblioterapije, etičkih dilema bibliotečke profesije i dr.

Čini nam se da tekstovi iz prve celine, naslovljene "Poetika i filozofija bibliotekarstva" najbolje objašnjavaju naslov ovog zbornika. Ogledi iz prvog dela posvećeni su problemima bibliotečke filozofije i bave se različitim filozofskim pristupima knjigama i bibliotekama. Čuvajući se da ne preteramo u detaljima, pomenućemo samo istaknutog ruskog mislioca, "idealnog bibliotekara", Nikolaja Fjodoriviča Fjodorova i njegov filozofski pristup razmatranju bibliotekarstva. U nizu svojih radova, "idealni bibliotekar" prikazuje idealnu biblioteku kao sliku sveta, vidljive i nevidljive vaseljene, umrlog i onog što je još živo, prošlosti i sadašnjosti. Misija biblioteke je, prema njegovom mišljenju, da sakuplja, čuva i čini dostupnim dela autora radi razgledanja, poštovanja, čitanja, a posebno istraživanja, čiji je cilj da na osnovu dela vaskrsne njegovog autora, zato što se iza knjiga, na prvi pogled mrtvih stvari, uvek skrivaju živa bića koja su ih pisala.

Posle prvog tematskog bloka, koji se, kao što smo već istakli, bavi opštim, filozofskim pristupima bibliotekarstvu, slede drugi, koji za predmet istraživanja imaju stručne teme. U drugom tematskom krugu, "Bibliotečka mitologija i profesionalna samosvest", kroz oglede tri ruska teoretičara bibliotekarstva čitamo priču o razvoju bibliotekarstva u Rusiji do raspada Sovjetskog Saveza i nakon toga. Treća celina se bavi etičkim dilemama savremenog bibliotekarstva, poput mobinga i feminizacije profesije bibliotekara, kao i opisivanjem i rešavanjem negativnih pojava u bibliotekarskoj praksi. Tematske celine koje slede donose interesantne oglede (i veoma zanimljive poglede) u kojima se autori bave važnim pitanjima bibliotečke delatnosti, govoreći o suštinskim obeležjima biblioteke kao sociokulturne institucije, pedagoškim i psihološkim funkcijama bibliotečke delatnosti, o povezanosti kulture i knjige, o odnosima bibliotekara i čitalaca, o pristupu čitaocima, o školskim i dečjim bibliotekama, o radu bibliotekara sa decom i omladinom "rizične grupe" i dr. Poseban tematski deo, na samom kraju knjige, "Biblioteka kao medicina duše", donosi tri divna i veoma zanimljiva teksta o biblioterapiji, naučnoj disciplini nastaloj na razmeđi psihijatrije, psihologije i nauke o bibliotekarstvu. Biblioterapija spada u veoma aktuelne oblike psihoterapije zato što veoma efikasno i jednostavno pomaže osobama sa emocionalnim problemima i mentalnim bolestima.

Knjigu Biblioteka kao ogledalo vaseljene možemo opisati kao otvoreno delo, po čijim će se stranicama budući čitaoci kretati slobodno, čitajući oglede redom i poretkom u zavisnosti od sopstvenih interesovanja i izbora. Prema rečima autora predgovora, knjiga "ne nameće jedan pogled i ne nameće nikakav zatvoreni ili ideologizovani smisao, već inicira i provocira razmišljanje i dijalog".